Hạt dẻ Chí Linh tuy nhỏ nhưng mang vị ngậy bùi đặc trưng.

          Đúng như lời hẹn, đầu tháng 10 âm lịch, anh Thắng đã điện thoại nhắc: “Dẻ đang bắt đầu vào mùa rồi đấy”. Hôm sau, chúng tôi “tức tốc” lên đường thẳng tiến về trụ sở Hạt Kiểm lâm Chí Linh (phường Bến Tắm, thành phố Chí Linh). Đến nơi, 3 cán bộ kiểm lâm của Hạt đã chờ sẵn để “tháp tùng” chúng tôi lên rừng dẻ trên đoạn đường đẹp như bức tranh, quanh co một bên rừng xanh mướt, một bên là mênh mông hồ nước mát lành.

          Anh Thắng vừa đi vừa trò chuyện, khuôn mặt rạng ngời không giấu được niềm vui của người gắn bó máu thịt với rừng: “Mùa dẻ chín kéo dài hơn 1 tháng cũng là từng đấy thời gian rừng sôi động”.

          Bởi trong khuôn viên rừng dẻ Chí Linh hơn 1.000ha, nhiều gia đình được giao nhận khoán, có gia đình nhận khoán cả chục ha, ngày thường chỉ vài người lẻ bóng trông nom nhưng khi tới mùa hạt dẻ rụng thì đông vui, tấp nập. Cả người đi thu hạt và cả du khách đều không hẹn mà gặp. Đa số các gia đình cứ mặc nhiên để du khách và người dân thoải mái lượm hạt trong khu vực mình được giao khoán trông coi. Chính sự thoải mái đó lại khiến ý thức bảo vệ rừng của mọi người được nâng lên. Nhặt hạt dẻ, người dân cũng không quên gom cành, lá khô để gọn lại đề phòng cháy rừng.

          Rừng dẻ Chí Linh có 2 loại: Thuần loài và hỗn giao, nằm trên địa bàn 5 xã, phường: Bắc An, Hoàng Hoa Thám, Hoàng Tiến, Lê Lợi và Bến Tắm. Dưới tán rừng dẻ Khu đập Hố Đình (ở xã Hoàng Hoa Thám), vùng dẻ thuần loài nguyên sinh đẹp nhất, lớn nhất vùng đất Chí Linh.

          Ông Nguyễn Văn Phương, chủ của 8ha rừng dẻ dẫn chúng tôi đi trong cánh rừng với những cây dẻ xù xì, hằn rõ vết tích của thời gian, có cây thân đã mục rỗng song cành vẫn vươn cao đón nắng. Khu rừng rộng, chỉ có cây dẻ xòe tán sum suê, lá xanh mướt mắt choáng ngợp tầm nhìn. Mỗi khi có cơn gió ào qua là dẻ chín lại thi nhau rụng, mọi người không ai bảo ai cùng nhau cúi nhặt và bóc ra thưởng thức hương vị ngậy bùi.

          Nhắc lại chuyện cũ, ông Phương xót xa như người mắc lỗi. Ông kể, cách đây hơn 20 năm, nhà nào cũng ra sức chặt dẻ lấy củi bán hoặc chuyển sang trồng các loại cây ăn trái như vải, na, nhãn… để nuôi hy vọng đổi đời. Nhưng chỉ còn lại cánh rừng trơ trọi. Các trang trại nuôi gà, lợn hàng năm đều bị bệnh dịch chết hàng loạt như “linh ứng” của việc tàn phá rừng.

          Chuộc lại lỗi lầm (vào thời điểm 2002 - 2007), người dân dồn hết công sức, tâm huyết vực lại rừng dẻ sắp suy kiệt. Từ những gốc dẻ cằn cỗi còn sót lại, sự sống đã nảy mầm và tái sinh mạnh mẽ, giờ đây màu xanh phủ kín đất rừng. Các mô hình nhận khoán rừng tập thể, cá nhân chẳng cần phải trông coi vì ai cũng có trách nhiệm bảo vệ, rừng mang đến cho con người nguồn thu không nhỏ hàng năm. Những gia đình cần mẫn, chịu khó nhặt dẻ từ sớm tinh mơ đến chiều tối, hết mùa dẻ cũng được vài ba chục triệu đồng, nguồn thu này đối với những người lao động “thuần nông” quả là không nhỏ.