Lợi ích kép từ trồng rừng gỗ lớn

          Hiệu quả kinh tế từ mô hình trồng rừng gỗ lớn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao cho các hộ gia đình, tạo công ăn việc làm, giúp xóa đói, giảm nghèo cho bà con các dân tộc miền núi,mà còn thúc đẩy sản xuất lâm nghiệp phát triển bền vững; đồng thời, góp phần bảo vệ môi trường, sinh thái, chống biến đổi khí hậu toàn cầu; đặc biệt, khi mùa mưa đến sẽ làm giảm xói mòn, rửa trôi đất, phòng chống lũ lụt, hạn hán. Tuy nhiên, mô hình này vẫn chưa phát triển rộng rãi tương xứng với tiềm năng sẵn có tại các địa phương.

         Theo đề án tái cơ cấu ngành Lâm nghiệp, đến năm 2020, diện tích vùng trồng rừng gỗ lớn trên cả nước vào khoảng 1,2 triệu ha, để cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến gỗ. Để đạt được mục tiêu này, việc hỗ trợ vốn vay cho người trồng rừng, cũng như đưa giống mới, có năng suất cao vào trồng rừng, áp dụng khoa học kỹ thuật từ khâu làm đất, xác định mật độ trồng, bón phân, chăm sóc rừng để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả rừng trồng cho người dân cần được tiến hành đồng bộ.

         Từ khi triển khai dự án “Xây dựng mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn (Keo lai, Keo tai tượng) và chuyển hóa rừng kinh doanh gỗ nhỏ sang gỗ lớn” thuộc dự án Khuyến nông Trung ương do Vụ Phát triển rừng chủ trì, được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2014 - 2016, tỉnh đã trồng được 120 ha rừng thâm canh gỗ lớn, với 70 hộ gia đình tham gia; đồng thời, đã thực hiện chuyển hóa được 55 ha rừng trồng kinh doanh gỗ nhỏ sang gỗ lớn, với 38 hộ gia đình tham gia; cả hai mô hình trên đều được thực hiện trên địa bàn các huyện: Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam và huyện Yên Thế.

         Thời điểm khi bắt đầu triển khai thực hiện dự án rất nhiều người dân không khỏi nghi ngờ về tính khả thi của dự án, bởi theo quan điểm của các chủ rừng, phát triển gỗ nhỏ (chu kỳ từ 5 - 7 năm), có nguồn thu nhanh hơn, sẽ sớm quay vòng đầu tư tiếp, hơn nữa thu hoạch từ rừng chồi cũng được người trồng rừng cho là hiệu quả hơn so với phát triển rừng gỗ lớn. Tuy nhiên, thông qua 09 lớp tập huấn và 03 lớp hội thảo đầu bờ, nhờ tích cực tuyên truyền vận động, cùng với sự hỗ trợ ban đầu của dự án về cây giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc,... Người dân đã dần hiểu và thấy được lợi ích, nên đã đồng thuận tích cực tham gia dự án.

         Sau 03 năm thực hiện dự án, cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt, trữ lượng rừng, lượng tăng trưởng bình quân của rừng sau chuyển hóa tăng cao. Rừng trồng mô hình thâm canh gỗ lớn chiều cao vút ngọn bình quân đạt 5,6 m, đường kính gốc bình quân đạt 6,6 cm (rừng trồng thông thường, cùng loài cây và trong cùng điều kiện lập địa là 5,4 cm).Đối với mô hình chuyển hóa rừng kinh doanh gỗ nhỏ sang gỗ lớn sau khi có sự điều chỉnh về mật cây trồng xuống còn 900 cây/ha, tạo không gian dinh dưỡng, đồng thời có tác động bón phân, nên đã có sự khác biệt tăng trưởng về chiều cao và đường kính, trữ lượng gỗ bình quân đạt 135,36 m³/ha (rừng trồng không chuyển hóa chỉ đạt 117,8 m³/ha cùng loài cây và trong cùng điều kiện lập địa).

         Tới thăm mô hình trồng rừng gỗ lớn của hộ gia đình ông Nguyễn Văn Điều, tại Bản Soan, xã Xuân Lương, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, sau khi dẫn chúng tôi thăm mô hình trồng rừng gỗ lớn của gia đình, ông bày tỏ: “Tháng 3 năm 2015, gia đình tôi tham gia dự án trồng rừng thâm canh gỗ lớn, với diện tích 10 ha, loài cây trồng là Keo tai tượng, được dự án Khuyến nông Trung ương hỗ trợ về giống cây trồng, phân bón NPK, kỹ thuật trồng, chăm sóc rừng theo từng giai đoạn, hiện nay rừng đang sinh trưởng rất tốt, chiều cao vút ngọn của cây trung bình khoảng 7,0 m, đường kính gốc bình quân đạt 6,8 cm, gia đình rất phấn khởi với mô hình này. Tôi thường xuyên tuyên tuyền tới các chủ rừng tham gia trồng rừng gỗ lớn, cũng như chuyển hóa rừng kinh doanh gỗ nhỏ sang gỗ lớn, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao, mà còn góp phần làm giảm xói mòn, rửa trôi đất, phòng chống lũ lụt, hạn hán tại địa phương”.

         Theo tính toán của các chuyên gia về lĩnh vực giống cây trồng lâm nghiệp, với 01 ha rừng trồng loài Keo, sau khoảng 06 năm trồng rồi khai thác sẽ cho khoảng 90 m³ gỗ tròn. Ngược lại, nếu không khai thác gỗ non, để lại chăm sóc thêm 5 - 6 năm nữa, trở thành rừng gỗ lớn mới khai thác, khi đó trữ lượng gỗ sẽ tăng gấp đôi, giá bán cũng cao gấp 2 - 3 lần, tùy kích thước gỗ khi khai thác. Cùng với đó, người trồng rừng gỗ nhỏ phải 02 lần đầu tư, nhằm tái trồng rừng lứa thứ 02, với chi phí trung bình khoảng 60 triệu đồng/ha, thì rừng gỗ lớn chỉ phải đầu tư 01 lần, với tổng chi phí trung bình khoảng 40 triệu đồng/ha, chu kỳ trồng rừng gỗ lớn tuy gấp đôi, nhưng hiệu quả kinh tế lại cao gấp 2 - 3 lần rừng gỗ nhỏ.

         Thực tiễn cho thấy lợi ích kinh tế và môi trường của rừng gỗ lớn cao, nhưng hiện nay đa số các chủ rừng lại lựa chọn mô hình trồng rừng gỗ nhỏ truyền thống. Nguyên nhân, do đa số người trồng rừng có diện tích nhỏ, kinh tế phần lớn có thu nhập thấp, nên không có điều kiện tài chính để theo chu kỳ sau 10 - 14 năm trồng mới khai thác cho gỗ lớn; bởi vậy, người dân vẫn chấp nhận trồng rừng gỗ nhỏ để trang trải cuộc sống và quay vòng vốn. Mặt khác, trồng rừng gỗ lớn còn gặp rủi ro do gió, bão làm gãy đổ cây rừng,... Trong khi chúng ta chưa có bảo hiểm rừng trồng, Nhà nước cũng chưa có chính sách hỗ trợ tín dụng cho trồng rừng gỗ lớn.

         Cùng với đó, hầu hết người trồng rừng phải đối mặt với khó khăn trong việc bảo vệ cây trồng, nhất là khi cây gỗ đã đạt đường kính để khai thác, kẻ trộm thường chọn cây lớn để chặt hạ, bỏ lại những cây nhỏ; vì vậy, để bảo vệ lợi ích của mình, người trồng rừng khai thác cây khi đáp ứng được yêu cầu băm dăm hoặc làm bột giấy.

         Ông Nguyễn Quốc Dự, Phó Chi cục trưởng - Chi cục Kiểm lâm tỉnh Bắc Giang cho biết: “Trồng rừng gỗ lớn đang là xu hướng trên thế giới và cũng là giải pháp quan trọng để thay đổi thực trạng kinh doanh lâm nghiệp hiện nay. Để phát triển mô hình trồng rừng gỗ lớn có lợi ích kép này, Chi cục Kiểm lâm sẽ chỉ đạo các đơn vị cơ sở tiếp tục tuyên truyền về hiệu quả kinh tế, môi trường, cũng như hướng dẫn kỹ thuật trồng rừng thâm canh gỗ lớn và chuyển hóa từ rừng kinh doanh gỗ nhỏ sang gỗ lớn;đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp, hộ gia đình liên kết đầu tư kinh phí trồng rừng thâm canh gỗ lớn, nhằm không ngừng phát triển diện tích rừng gỗ lớn trên địa bàn tỉnh, để tương xứng với tiềm năng sẵn có tại địa phương”.

                                                                                Dương Đại Tiến